Νευροψυχολογία: οι φάκελοι Χ της επιστήμης

Mobirise

Όταν με ρωτούν τι επάγγελμα κάνω και απαντώ νευροψυχολόγος, η συνήθης αντίδραση είναι «Α! Πολύ ωραία! Δηλαδή; Είσαι σαν ψυχίατρος ή νευρολόγος ή ψυχολόγος; Τι κάνεις;».

Θα αφιερώσω, λοιπόν, αυτό το άρθρο στην υπέροχη Επιστήμη της Νευροψυχολογίας, την Επιστήμη του Νου· ενός τόσο σημαντικού κλάδου της υγείας, που αποτελεί πραγματικά οξύμωρο το πόσες εφαρμογές έχει και το πόσο λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν για αυτήν. 

Πρακτικό παράδειγμα

Ο Γ., 30 ετών, επισκέφθηκε τον Κ.Δ., Νευροψυχολόγο, με παραπομπή του Ψυχιάτρου του για περαιτέρω διερεύνηση.

Ο Γ. εμφάνιζε προβλήματα απομόνωσης, δεν ήθελε να βγει από το σπίτι και σταμάτησε να τακτοποιεί τις υποχρεώσεις του, όπως τους λογαριασμούς του σπιτιού.Ο Γ. ανησυχούσε ότι είχε δυσκολίες συναισθήματος και συμπτώματα κατάθλιψης.

Κατά την επίσκεψή του διενεργήθηκε λεπτομερής συνέντευξη με τον ίδιο και τη μητέρα του, όπου και αναφέρθηκε ότι πριν από 3 χρόνια είχε ελαφρύ τροχαίο ατύχημα στο οποίο χτύπησε στο κεφάλι. Λεπτομερής εξέταση με ασκήσεις σχεδιασμού, προσοχής, κριτικής σκέψης έδειξαν ότι ο Γ. είχε πολύπλευρες δυσκολίες που επηρέαζαν την ικανότητά του να οργανώσει την καθημερινότητά του, να διαχειριστεί τα ραντεβού του και να κάνει νέες γνωριμίες. Οι λειτουργίες αυτές πηγάζουν από ένα συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφάλου, το οποίο πιθανόν να έπαθε βλάβη κατά το τροχαίο ατύχημα όπου και χτύπησε. Όλα αυτά είχαν ρίξει την αυτοπεποίθηση και τη διάθεσή του με αποτέλεσμα να εμφανίζει καταθλιπτικά συμπτώματα.

Μετά από την εξέταση ο Γ. έλαβε πλήρη αναφορά της εξέτασης και της εκτίμησης του Νευροψυχολόγου. Ακολούθησε συνεδρίες ενδυνάμωσης του εγκεφάλου με το Νευροψυχολόγο του σε εβδομαδιαία βάση για τις γνωστικές του δυσκολίες ενώ ο Ψυχίατρος του παρακολουθούσε τη συναισθηματική του πορεία.


Λίγη ιστορία

Η πρώτη χρήση του όρου Νευροψυχολογία εντοπίζεται στις αρχές του 20ου αιώνα από τον Sir William Osler . Οι ρίζες της ξεκινούν ακόμη πιο πίσω περί τα 2500-3000 χρόνια π.Χ. όταν οι άνθρωποι έκαναν πρώιμες προσπάθειες να εντοπίσουν τις λειτουργίες του εγκεφάλου (Walsh, 1978). Σήμερα, η κλινική Νευροψυχολογία ορίζεται ως η μελέτη, η εκτίμηση και η θεραπεία της συμπεριφοράς που προέρχεται από κάποια εγκεφαλική δυσλειτουργία (Lezak και συν., 2012).

Τι είναι;

Η Νευροψυχολογία συνδυάζει τη Νευρολογία (επιστήμη που μελετά τις ασθένειες του νευρικού συστήματος) και την Ψυχολογία (επιστήμη που μελετά το συναίσθημα και τη συμπεριφορά). Ως επιστήμη προέκυψε από την ανάγκη συνδυασμού των δύο επιστημών, καθώς οι βλάβες του νευρικού συστήματος επηρεάζουν τη συμπεριφορά αλλά και το αντίστροφο. Για παράδειγμα, μελέτες δείχνουν ότι η ξαφνική αδυναμία εξεύρεσης λέξεων σε μία συζήτηση (συμπεριφορά) πιθανώς να συνδέεται με εγκεφαλικό επεισόδιο (νευρικό σύστημα) (λ.χ., Brady και συν., 2016). Επιπλέον, έρευνες δείχνουν ότι το άγχος (συναίσθημα-συμπεριφορά) συνδέεται με βλάβες στον ιππόκαμπο που είναι μια δομή του εγκεφάλου υπεύθυνη για τη μνήμη (νευρικό σύστημα). Ένας νευροψυχολόγος λοιπόν εξετάζει το πώς μια βλάβη επηρεάζει τη συμπεριφορά μας ή το αντίθετο και μας δίνει ασκήσεις και εργαλεία ώστε να βελτιωθεί το πρόβλημα ή τουλάχιστον να μην έχει περαιτέρω επιδείνωση και να έχουμε λιγότερα προβλήματα και καλύτερη ποιότητα ζωής.

Η Νευροψυχολογία λοιπόν είναι πολύ χρήσιμη στην καθημερινότητά μας καθώς διέπει όλες τις εκφάνσεις της, όπως το χειρισμό χρημάτων, τη λήψη αποφάσεων, την επιτέλεση των καθημερινών εργασιών, τη μνήμη για σημαντικά γεγονότα και πληροφορίες, τις κοινωνικές μας σχέσεις και πολλά άλλα.

Τι κάνει πρακτικά ο Νευροψυχολόγος;

Ο Νευροψυχολόγος έχει βασικό πτυχίο, συνήθως στις ανθρωπιστικές επιστήμες, και μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στη Νευροψυχολογία από αναγνωρισμένο Πανεπιστήμιο. Σε αντίθεση με τους Ψυχιάτρους ή τους Νευρολόγους που είναι απόφοιτοι Ιατρικής, ο Νευροψυχολόγος δε χρησιμοποιεί επεμβατικά εργαλεία, όπως τα φάρμακα και οι επεμβάσεις. Αντίθετα, έχει στη διάθεση του μια ευρεία γκάμα μη παρεμβατικών εργαλείων όπως ασκήσεις, ερωτήσεις, συνέντευξη και γνωστικά έργα, με τα οποία εξετάζει τη συμπεριφορά, τις ικανότητες και τις αδυναμίες του ατόμου και ανάλογα σχεδιάζει τη θεραπευτική παρέμβαση.

Τι συμβαίνει σε μία προγραμματισμένη επίσκεψη σε έναν Νευροψυχολόγο;

Η επίσκεψη σε έναν Νευροψυχολόγο γίνεται με προγραμματισμένο ραντεβού έπειτα από ένα αίτημα, δηλαδή με έναν συγκεκριμένο σκοπό ή αιτία. Για παράδειγμα,

• Μπορεί κάποιο άτομο να θέλει να εξετάσει τη γνωστική του λειτουργικότητα, δηλαδή το αν υπάρχουν δυσκολίες μνήμης, προσοχής ή άλλες, έπειτα από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο.

• Μπορεί να επισκέπτεται έναν Νευροψυχολόγο κατά την ανάπτυξη του παιδιού ή του εφήβου για να εξετάσει πιθανή ύπαρξη αναπτυξιακών ή μαθησιακών δυσκολιών.

• Μπορεί να επισκέπτεται ένα Νευροψυχολόγο για ετήσιο προληπτικό έλεγχο ή ασκήσεις ενδυνάμωσης του εγκεφάλου.

• Μπορεί, έπειτα από τη διάγνωση μίας νευρολογικής ή ψυχιατρικής πάθησης, ο νευρολόγος ή ο ψυχίατρος να παραπέμψει το άτομο για συμπληρωματική εξέταση ή θεραπευτική παρέμβαση σε Νευροψυχολόγο.

• Μπορεί, κατά τη διάγνωση κάποιας πάθησης, ο Νευρολόγος να παραπέμψει το άτομο για συμπληρωματική εξέταση, ώστε να διερευνηθεί περαιτέρω η αιτία του προβλήματος.

Μετά τη διενέργεια της συνέντευξης με το άτομο και το συγγενή του (αν είναι διαθέσιμος/η), ο Νευροψυχολόγος θα αποφασίσει ποια εργαλεία θα χορηγηθούν στο άτομο για την πιο σωστή και ολοκληρωμένη εξέταση. Έπειτα, κατά τη διάρκεια δύο (ή σπάνια περισσότερων επισκέψεων) 1 με 1,5 ώρας, ο Νευροψυχολόγος θα δώσει στο άτομο να κάνει κάποιες δοκιμασίες-τεστ. Παραδείγματα τεστ μπορεί να είναι η κατασκευή συγκεκριμένων σχεδίων με πολύχρωμους κύβους, η απάντηση κάποιων ερωτήσεων, ο σχεδιασμός ενός πολύπλοκου σχήματος ή η απομνημόνευση μιας λίστας με λέξεις.

Η δυσκολία των ασκήσεων ποικίλει από το εύκολο έως το πάρα πολύ δύσκολο και έτσι, είναι απόλυτα φυσιολογικό να μην καταφέρνουμε να συνεχίσουμε όλες τις ασκήσεις ως το τέλος και να κάνουμε λάθη. Επομένως, θα πρέπει να απαντούμε όσο πιο σωστά μπορούμε χωρίς να νιώθουμε άγχος ότι δεν τα καταφέρνουμε. Μετά το τέλος της εξέτασης, ο Νευροψυχολόγος θα ελέγξει τα αποτελέσματά μας σε συνδυασμό με το ιστορικό και τις πληροφορίες που αναφέρθηκαν κατά τη συνέντευξη και θα συντάξει μία πλήρη νευροψυχολογική αναφορά, όπου και θα αναφέρονται τα δυνατά και τα αδύνατά μας σημεία, καθώς και τρόποι αντιμετώπισης των δυσκολιών μας στην καθημερινότητα. Επιπλέον, ανάλογα με τις δυσκολίες του ατόμου, ο Νευροψυχολόγος μπορεί να εισηγηθεί εβδομαδιαίες θεραπευτικές συνεδρίες για την ενδυνάμωση των αδύνατων σημείων που εντοπίστηκαν στην εξέταση ή κάποια άλλη μέθοδο θεραπείας.

Στο πλαίσιο της θεραπευτικής αυτής προσέγγισης, οι επαγγελματίες υγείας χρησιμοποιούν συνήθως δύο τεχνικές: α) την εκμάθηση αντισταθμιστικών τεχνικών και β) την εξάσκηση του εγκεφάλου. Οι αντισταθμιστικές τεχνικές είναι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να συνεχίσουμε να είμαστε λειτουργικοί παρά το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Με άλλα λόγια, οι τεχνικές αυτές δεν ενδυναμώνουν άμεσα το νου αλλά αποτελούν έξυπνους τρόπους να θυμόμαστε καλύτερα. Η εξάσκηση του εγκεφάλου, από την άλλη, περιλαμβάνει ασκήσεις που γυμνάζουν τον εγκέφαλο όπως ακριβώς γυμνάζουμε και έναν μυ με στόχο την ενδυνάμωσή του. Οι ασκήσεις εξάσκησης μπορεί να στοχεύουν σε μία εγκεφαλική λειτουργία ή να απευθύνονται σε περισσότερες από μία ολιστική σκοπιά. Με τις αντισταθμιστικές τεχνικές και τις ασκήσεις εξάσκησης θα ασχοληθούμε σε επόμενα άρθρα.

Χρησιμότητα

Η Νευροψυχολογική εκτίμηση και αποκατάσταση δεν είναι μόνο για άτομα που έχουν κάποια διαγνωσμένη νευρολογική πάθηση (π.χ., άνοια τύπου Alzheimer, Σκλήρυνση κατά Πλάκας, κτλ.) αλλά και για άτομα που απλά νιώθουν ότι έχουν κάποιες δυσκολίες σε έναν ή περισσότερους γνωστικούς τομείς. Έτσι, ο Νευροψυχολόγος μπορεί να σας προσφέρει τα κατάλληλα εργαλεία και τεχνικές για να βελτιώσετε τον τρόπο με τον οποίο θυμάστε τα πράγματα στην καθημερινότητά σας , το αν τείνετε να ξεχνάτε ή να χάνετε τα πράγματά σας, τον τρόπο με τον οποίο μπορείτε να οργανώσετε το χρόνο σας ή να διατηρείτε τη συγκέντρωσή σας σε ένα έργο, τον τρόπο με τον οποίο μπορείτε να καταστείλετε τις παρορμήσεις σας και να πειθαρχήσετε, τον τρόπο να προσανατολίζεστε καλύτερα στο χώρο, κτλ.

Αντίστοιχα, εάν κατά τη διάρκεια της εξέτασης ή των συνεδριών αποκατάστασης, ο νευροψυχολόγος δει κάποιο εύρημα που κρίνει ότι χρήζει περαιτέρω εξέτασης μπορεί να σας παραπέμψει σε κάποιο γιατρό άλλης ειδικότητας, όπως νευρολόγο, ψυχίατρο ή κλινικό ψυχολόγο για την παροχή της βέλτιστης φροντίδας υγείας.

Γιατί δεν είναι αρκετό να λύνω σταυρόλεξα μόνη/ος μου;

Η εξάσκηση του νου, με όποιον τρόπο κι αν γίνεται (π.χ., σταυρόλεξα, ανάγνωση βιβλίων, κτλ.) είναι πάντα ωφέλιμη γιατί κρατά τον εγκέφαλο σε εγρήγορση. Ωστόσο, η επαγγελματική καθοδήγηση ενός Νευροψυχολόγου είναι απαραίτητη για να κάνουμε στοχευμένη πρόοδο σε έναν ή περισσότερους τομείς. Αυτό γίνεται καθώς το κάθε περιστατικό είναι διαφορετικό και έχει άλλες προτιμήσεις, ανάγκες και δυνατότητες. Για παράδειγμα, για ένα άτομο με δυσκολίες εκτελεστικών λειτουργιών η επίλυση σταυρολέξων δεν αποτελεί την καταλληλότερη άσκηση ενδυνάμωσης. Επίσης, υπάρχει ένα όριο δυσκολίας το οποίο πυροδοτεί την ενδυνάμωση του νου. Πολύ εύκολες ή πολύ δύσκολες ασκήσεις δεν έχουν ιδιαίτερα οφέλη για την ενδυνάμωση. Ένας νευροψυχολόγος γνωρίζει πότε πρέπει να αυξήσει ή να μειώσει το βαθμό δυσκολίας μιας άσκησης ώστε και να είναι ενδιαφέρουσα και ωφέλιμη για το άτομο που έχει μπροστά του. Τέλος, ο Νευροψυχολόγος εκτιμά την πορεία του ατόμου και τις επιδόσεις του και κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης των ασκήσεων και μπορεί να αναγνωρίσει πρώιμα σημάδια κάποιας λειτουργίας που μπορεί να μείνει αδιάγνωστη χωρίς την παρουσία του.



  • Brady, M. C., Kelly, H., Godwin, J., Enderby, P., & Campbell, P. (2016). Speech and language therapy for aphasia following stroke. Cochrane database of systematic reviews, (6).
  • Lezak, M., Howieson, D., & Loring, D. (2012). Neuropsychological assessment. 5th edn Oxford University Press. Oxford, New York, ISBN, 10, 9780195395525.
  • Walsh, K. W. (1978). Neuropsychology: A clinical approach. Churchill Livingstone.

Σωτηρία Μόζα
Γνωστική Νευροψυχολογία MSc

SHARE THIS PAGE!

© Copyright 2019 MAT Noesis Cognitive Center & Tech Solutions - All Rights Reserved

Created with Mobirise ‌

Free Web Page Creator